İSÜ Medical Park Gaziosmanpaşa Hastanesi’nden Çocuk Hematolojisi ve Onkolojisi Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Gürcan Dikme, çocuklarda demir eksikliği hakkında açıklamalarda bulundu.
Çocuklarda demir eksikliğinin neden görüldüğüne değinen Dikme, “Zamanında doğmuş bebeklerde, anneden geçen depo demiri nedeniyle birinci 6 ay müddetince demir eksikliği gelişmesi beklenmez. 6 aylıktan sonra süratli büyüme devrine girilmesi ile anne sütü, bebeğin demir gereksinimini karşılamak için yetersiz kalır ve demirden varlıklı ek besinlerle beslenme gerekir. Günlük demir gereksinimi yenidoğan bebeklerde günlük 1 mg’dır ve yaşın büyümesi ile birlikte bu gereksinim da artar” tabirlerini kullandı.
‘ADET KANAMALARI İLE DEMİR KAYBI YAŞANIYOR’
DHA’nın haberine nazaran olağan bir beşerde az ölçüde demirin, deri ve mukozal yüzeylerdeki hücrelerin dökülmesi ile ve ayrıyeten adet gören kızlarda ise adet kanamaları ile kaybedildiğini vurgulayan Dikme, “Besinler ile kâfi ölçüde alınan demirin bağırsaklardan emilimi ile demir istikrarı sağlanır. Bu süreçler göz önüne alındığında, besinlerle yetersiz ölçüde demir alınması başta olmak üzere, süratli büyüme periyotlarında fizyolojik olarak demir muhtaçlığının artması yahut daha nadiren ağızdan kâfi ölçüde demir içeren besin alınsa dahi bağırsaklardan demirin emilememesine neden olan meseleler yahut tekrarlayan burun, bağırsak kanamaları, çok adet kanamaları üzere kanamalar ile demir kaybı, demir eksikliğinin temel nedenleridir” diye konuştu.
‘ANNE SÜTÜ YERİNE İNEK SÜTÜ İLE BESLENME, ÇOCUKLARDA DEMİR EKSİKLİĞİNE NEDEN OLABİLİR’
Demir eksikliğine sebep olan etkenlerden bahseden Dikme, şu bilgileri paylaştı: “Çocuklarda demir eksikliğinin temel nedenlerinden biri demirden güçlü besinlerin yetersiz tüketilmesidir. Süt çocuklarında anne sütü yerine, inek sütü ile beslenme, demir eksikliği anemisi gelişmesine neden olan faktörlerden biridir. Zira anne sütündeki demirin yaklaşık yüzde 50’si emilirken, inek sütündeki demirin yalnızca yüzde 10’u emilebilir. Ayrıyeten inek sütünün çok tüketimi, başka besin unsurlarının ve demir içeren ilaçların emilimini azaltır. Tekrar inek sütü proteininin neden olduğu kolite bağlı bağırsaklardan saklı ve/veya aşikâr kan kaybı, demir eksikliğine yol açabilir. Bu nedenle çocuklarda günlük inek sütü tüketimi 500 mL ile sonlandırılmalıdır. 6 aylıktan sonra bebeklere anne sütüne ek olarak demirden güçlü tamamlayıcı besinler verilmeli, anne sütünün verilemediği durumlarda ise birinci 9 ay demir destekli formül mamalar verilmelidir.”
‘ÜLKEMİZDE DEMİR EKSİKLİĞİ ORANI YÜZDE 6,5 İLE YÜZDE 42 ARASINDA’
Demir eksikliğinin dünyadaki en yaygın besin eksikliği ve kıymetli bir halk sıhhati sorunu olduğunu vurgulayan Dr. Öğr. Üyesi Dikme, “Türkiye’de çocuk ve ergenlerde demir eksikliği görülme sıklığı farklı bölgelerde yapılan çalışmalarda yüzde 6,5 ile yüzde 42 ortasında bildirilmektedir. Batı Avrupa ülkelerinde yapılan çalışmalarda ise 5 yaşın altındaki çocuklarda demir eksikliği anemisinin sıklığı yüzde 10-20 ortasında değişmektedir. Bunun temel nedenlerinden biri ülkemizde demirden varlıklı besinlerin yetersiz tüketimidir” dedi.
Ülkemizde demir eksikliği anemisi açısından daha hassas olan 2 yaşın altındaki çocuklar için Sağlık Bakanlığı tarafından Nisan 2004 tarihinden beri “Demir Üzere Türkiye Programı”nın yürütüldüğüne dikkat çeken Dikme, “Bu program ile 4-12 ay ortası her bebeğe demir eksikliği anemisini önlemek maksadı ile fiyatsız demir dayanağı sağlanıp, 13-24 ay ortasında ve anemisi olan bebeklere demir tedavisi uygulanarak 6-24 ay ortası bebeklerde demir eksikliği anemisi sıklığının yüzde 30’lardan (yüzde 12-80), yüzde 6,3’e gerilemesi sağlanmıştır. Ailelerin bu programa uymaları hayli önemlidir” diye konuştu.
‘SOLUKLUK VE HALSİZLİK GÖRÜLEBİLİR’
Çocuklarda demir eksikliği anemisinin sıklıkla semptomsuz olduğunu ve çoğunlukla diğer bir nedenle yapılan kan sayımlarında fark edildiğini lisana getiren Dikme, “Semptomlar çoğunlukla aneminin şiddetlenmesi ile ortaya çıkmaya başlar. Çocuklarda demir eksikliği anemisinin en sık bulgusu ise solukluktur. En düzgün avuç içlerinde, tırnak yataklarında ve konjonktivada görülür. Lakin solukluğun çocuklarda kan (hemoglobin) pahası 7-8 g/dL’nin altına düşene kadar fark edilmeyebileceği unutulmamalıdır. Aneminin öteki belirtileri yorgunluk, halsizlik, iştahsızlık, kolay üşüme, saç ve tırnaklarda kolay kırılmalar, tırnaklarda kaşıklaşma, çarpıntı, nefes darlığı, baş ağrısı, baş dönmesi, kulak çınlaması, huzursuzluk, unutkanlık üzere zihinsel fonksiyonlarda azalmadır. ‘Pika’ olarak isimlendirilen kâğıt, toprak ve buz üzere şeylerin yenmesi, demir eksikliğinin bir öteki bulgusudur. Bu yüzden çocuklara kan bedellerinin düşüp aneminin semptomlarının ortaya çıkması beklenmeden, tertipli olarak anemi açısından kan tetkiki yaptırılması uygun olacaktır” tabirlerini kullandı.
‘ENFEKSİYON SIKLIĞI ARTABİLİR’
Demir eksikliğinin çocuklarda hangi hastalıklara neden olabileceğini lisana getiren Dikme, şu bilgileri paylaştı:
“Demir eksikliği anemisi, demirin hücre seviyesindeki işlevleri nedeniyle, bedende birçok sistem ve dokuyu etkileyen meselelere yol açabilir. Bu tesirlerinden en değerlilerinden biri, hudut sistemi üzerine olan etkileridir. Bu durum bilhassa 2 yaşın altında, beyin gelişimi devam eden çocuklar açısından kıymetlidir. Demir eksikliği anemisi bu çocuklarda katılma nöbetleri, uyku nizamında bozukluklar, gelişmede gecikme ve hatta gerileme şikâyetlerine yol açabilir. Demir eksikliği anemisinin bu yaştaki çocuklarda neden olduğu zihinsel meselelerin ömür uzunluğu sürebileceği gösterilmiştir. Daha büyük çocuklarda ise dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu, sonluluk, okul muvaffakiyetinde azalma, manaya ve algılama zahmeti, huzursuz bacak sendromu üzere problemlere yol açabilir. Ayrıyeten demir, hem doğal hem de edinilmiş bağışıklıkta vazife alır. Bu yüzden demir eksikliği olan çocuklarda enfeksiyon sıklığı da artar.”
DEMİR EKSİKLİĞİNE UYGUN GELEN GIDALAR
Demir eksikliğine düzgün gelen besinleri anlatan Dikme, “Demirden güçlü besinler en önemli yüksek demir içeriği ile kırmızı et, karaciğer, balık ve yumurta sarısı üzere hayvansal besinlerdir. Ayrıyeten kuru fasulye, nohut, mercimek, soya üzere bakliyatlar da demir için uygun birer besin kaynağıdırlar. Çocukların bu besinleri haftada en az üç-dört defa tüketmeleri demir için kâfi beslenmeyi sağlar. Ayrıyeten C vitamininden varlıklı zerzevat ve meyvelerin demir emilimini arttırdığı bilinmektedir ve bu besinlerin tüketilmesi yararlı olacaktır. Demir emilimini azalttığı bilinen fitat içeren tahıl, susam yahut tanin içeren çay, kakao üzere besinlerin tüketimi ise azaltılmalıdır” dedi.
‘FAST-FOOD TÜKETİMİ DE DEMİR EKSİKLİĞİNİ TETİKLİYOR’
Son olarak fast-food’un risklerine dikkat çeken Dikme, “Fast-food yahut abur cubur, bol ölçüde tuz, yağ ve şeker içerdiği için güç açısından varlıklı, lakin protein, lif, vitamin ve mineral üzere kıymetli besin hususları açısından hayli yoksul besinlerdir. Ayrıyeten birçok fast-food eseri tehlikeli besin boyası ve/veya sıhhatsiz trans yağ içermektedir. Fast-food tüketimi çocuklarda başta demir olmak üzere öteki temel vitaminlerin ve minarellerin eksikliğine neden olmakta, ayrıyeten obezite, hipertansiyon ve bozulmuş glukoz toleransı üzere hastalıklar için de önemli risk oluşturmaktadır” diye konuştu.
(DEMİRÖREN HABER AJANSI)